Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu

---

Architektura

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu to budowla barokowa o zrównoważonych proporcjach, mierząca około 29 m długości i 14 m szerokości. Struktura ta obejmuje prostokątną nawę główną i prezbiterium zamknięte twardą ścianą. Główne wejście kościoła zlokalizowane jest w elewacji południowo-zachodniej, tuż obok ulicy Bolesława Limanowskiego.

Wspomniane prezbiterium jest przedłużone przez dwie prostokątne zakrystie, a cała budowla wykonana jest z murowanej cegły. Ściany kościoła pokryto tynkiem, a ich dekoracja ma formę ramową. Dach budynku jest dwuspadowy, pokryty dachówką, co jest typowe dla tego typu obiektów sakralnych w regionie.

Elewacja południowo-zachodnia ma trójosiową i trójkondygnacyjną kompozycję, która wyróżnia się obecnością wysokiego cokołu i gzymsów oraz pilastrów. Główne wejście jest osiowo umiejscowione, z łukiem odcinkowym i boniowanymi pilastrami po bokach. Powiązanie tej części budowli z resztą architektury podkreśla trójkątny naczółek nad wejściem.

W drugiej kondygnacji, również w osi środkowej, umieszczono prostokątne okno zamknięte łukiem podwieszonym. Po bokach znajdują się hemisferycznie zamknięte nisze, w których niegdyś mogły stać figury świętych. Górna część elewacji zwieńczona jest falistym szczytem z oknem pośrodku, otoczonym parami skośnych pilastrów.

W elewacji południowo-wschodniej można zauważyć pięć wydłużonych okien, natomiast w elewacji północno-zachodniej znajdują się trzy okna o podobnym kształcie. Prezbiterium jest oddzielone od nawy szerokim gurtem i pokryte sklepieniem żaglastym, podczas gdy nawa oraz zakrystie zwieńczone są kolebkowymi sklepieniami, które mają lunety.

Ściany kościoła są wzmocnione filarami oraz parami półkolumn, które wspierają charakterystyczny gzyms. Na sklepieniu znajduje się cenny malarski wkład, wykonany przez Josefa Antona Ernsta Beyera w 1767 roku. To dzieło sztuki, mieszczące się w bogato zdobionej ramie, przedstawia scenę biblijną z króla Aswerusa i królowej Estery.

DONA MIHI POPULUM MEUM

PRO QUO OBSECRO. ESTHER 7

Tabernakulum z XVIII wieku jest ozdobione rzeźbą Baranka eucharystycznego oraz płaskorzeźbą ukrzyżowania. Nad nim zawieszono obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest kopią dzieła Beyera, malowaną przez artystę z Wrocławia – Brabant w latach 20. XX wieku. Obraz ten przedstawia Maryję w towarzystwie aniołów, która wskazuje na Ducha Świętego w symbolicznej postaci gołębicy.

Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu.

W otoczeniu aniołów, jeden z nich trzyma białą lilię, symbol czystości. Nad obrazem można dostrzec głowy trzech aniołów rozświetlonych złocistymi promieniami, co odnosi się do symboliki Trójcy Świętej. Dodatkowo, w pobliżu wejścia do zakrystii znajdują się figury świętych: św. Bonawentury i św. Augustyna.

Wnętrze kościoła zdobi szereg obrazów religijnych, w tym kopię Matki Boskiej Częstochowskiej pod chórem, a także tablicę upamiętniającą ofiarodawców, którzy przyczynili się do renowacji wnętrza w 2010 roku. Zachwyca również murowany chór muzyczny, który podtrzymują arkady filarowe.

Warto również dodać, że w 1935 roku w obiekcie zainstalowano organy firmy Rieger, które posiadają 17 głosów, a także pneumatyczne traktury oraz stożkowe wiatrownice. Dzięki tym elementom chór nabiera dodatkowego charakteru, co sprawia, że jest to miejsce szczególne, zarówno pod względem architektonicznym, jak i sakralnym.

Historia

W święto Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, które miało miejsce w 1431 roku, książęta Konrad VII Biały, Konrad V Kącki oraz Konrad VIII Młody, rycerz zakonu krzyżackiego, w towarzystwie lokalnego rycerstwa i mieszczan z Koźla ustanowili klasztor franciszkanów. W XVII wieku klasztor był obsługiwany przez franciszkanów konwentualnych, którzy zastąpili wcześniejszych obserwantów.

W lutym 1741 roku Koźle znalazło się pod panowaniem Prusaków, którzy natychmiast przystąpili do przebudowy twierdzy. Na początku grudnia 1743 roku, inżynier wojskowy Petri, przybyły z Nysy, zaplanował prace forteczne, które wymusiły zniszczenie kościoła i klasztoru franciszkanów. Władze pruskie, reprezentowane przez budowniczego twierdzy, gen. inż. Gerharda Corneliusa van Wallrawe, nabyły dom przy ul. Garncarskiej (wówczas Töpfergasse) za 62 guldeny. Dom został przekazany franciszkanom w zamian za ich klasztor, co umożliwiło adaptację budynku na potrzeby zakonne.

Budowę nowego kościoła, powstałego na podstawie projektu Johanna Heintze, rozpoczęto w latach 1751–1753. Po okresie sekularyzacji, 3 grudnia 1810 roku, klasztor został zlikwidowany, a kościół zmienił swoje pierwotne przeznaczenie. Początkowo, od 4 stycznia 1819 roku, służył jako arsenał oraz stajnia, a później jako magazyn. W 1926 roku oba budynki zostały zakupione za 8000 marek przez lokalną parafię św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej.

Po gruntownej restauracji wnętrza, w której koszt wyniósł około 100 000 marek, miało miejsce ponowne poświęcenie kościoła 30 maja 1930 roku. Od tego momentu świątynia przekształciła się w kościół filialny. Niestety, kościół przeszedł dwa poważne zniszczenia: podczas II wojny światowej w 1945 roku, kiedy to stracił dach i sklepienia, oraz w wyniku powodzi, która nawiedziła miasto w 1997 roku, co spowodowało zniszczenie przyziemia.

Po wojnie, w trakcie remontu, zmieniono wystrój wnętrza. Została usunięta zabytkowa ambona z baldachimem, która znajdowała się przy ścianie północno-zachodniej. Dwie polichromie na sklepieniu oraz nad ołtarzem zostały zamalowane, a także zamurowano dwie nisze nad wejściami do zakrystii, w których znajdowały się figury świętych: św. Barbary i św. Franciszka z Asyżu.

Pochowani w krypcie kościoła

Pod podłogą kościoła znajduje się niedostępna krypta grobowa, w której spoczywają niemieccy proboszczowie związani z parafią. O tym miejscu informuje specjalna tablica pamiątkowa, która znajduje się na północno-zachodniej ścianie pod chórem. Tablica ta jest napisana w języku niemieckim, co podkreśla historyczne znaczenie tego miejsca.

Spis osób pochowanych w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu
Lp.	Imię i nazwisko	Uwagi
1.	ks. Karl Kollar (1846–1930)	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz oraz radca duchowny parafii
2.	ks. Hugo Piegsa (1876–1929)	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz w parafii
3.	ks. Georg Thielmann (1862–1926)	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz w parafii

---

Oceń: Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu

---