Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

---

Architektura

Kościół, który nosi imiona św. Zygmunta oraz św. Jadwigi Śląskiej, odznacza się bogatą architekturą i historią. Jego struktura składa się z głównej nawy, która kończy się prezbiterium z ołtarzem, выполненным przez firmę Ericha Adolfa z Wrocławia, w oparciu o projekt profesora Paula Plontke z Berlina. Dodatkowymi elementami są dwie kaplice boczne, dedykowane Najświętszemu Sercu Pana Jezusa oraz Najświętszej Maryi Pannie, a także dwie wieże oraz zakrystia. Budynek ma imponujące wymiary: długość 44,95 m, szerokość 27,14 m i wysokość 34,69 m, z prętem na szczycie osiągającym nawet 37,35 m. Jego powierzchnia użytkowa wynosi 700 m², a kubatura to 6500 m³.

Jest to obiekt murowany, początkowo wzniesiony w konstrukcji drewnianej, reprezentujący styl neogotycki, który przeszedł wiele przebudów. Mury są wzmocnione przyporami, a główna wieża o wymiarach 7,10 m szerokości i 6,65 m długości, sięgająca wysokości 37,35 m, została zaprojektowana w stylistyce gotycko-renesansowej. Wieża ta posiada także cztery dzwony z napędem elektrycznym. Druga wieża w formie kruchty, o średnicy 3,19 m, ma wysokość 10,85 m i prowadzi do wewnętrznych schodów kręconych. Dach, pokryty dachówką holenderką, przyjmuje formę dwuspadową z niewielką wieżyczką umiejscowioną w kalenicy.

Nawa główna

Wnętrze kościoła charakteryzuje się sklepieniem krzyżowo-żebrowym w nawie oraz sklepieniem sieciowym w prezbiterium. Wokół prezbiterium umieszczono piękne witraże, zachwycające kolorami i scenami biblijnymi, zaprojektowane przez Bernharda Latazky z Berlina. Centralny witraż przedstawia scenę ukrzyżowania, a cztery pozostałe związane są z tematami Trójcy Świętej, narodzenia Jezusa, Zmartwychwstania oraz Ducha Świętego.

Retabulum ołtarzowe, które wzbudza duże zainteresowanie, składa się z dwóch blach umieszczonych po obu stronach tabernakulum. Na nich widnieje osiem scen biblijnych – cztery związane ze Starym Testamentem po stronie prawej i cztery z Nowego Testamentu po stronie lewej. Uzupełnieniem całości są figurki aniołów przytwierdzone do drążków. Na szczycie ołtarza zauważyć można łaciński napis PANIS VITAE VITIS VERA, co można przetłumaczyć jako „Prawdziwy Chleb i Winorośl Życia”. Pod mensą znajduje się detal przedstawiający Ostatnią Wieczerzę, natomiast całość sygnowana jest datą ALBERT SIEGERT BRESLAU SEPTEMBER 1936. W kościele, po lewej stronie ołtarza głównego umieszczono obraz Matki Bożej Szkaplerznej, zwaną także Matką Bożą Opawską, a po prawej stronie znajdują się relikwiarze patronów kościoła, w tym relikwie Jana Pawła II oraz św. Faustyny Kowalskiej.

Na ścianach nawy znajduje się wiele figur, poświęconych świętym: figurę św. Zygmunta umieszczono na bocznej ścianie od zakrystii, z kolei na filarach oglądać można postacie: św. Jana Nepomucena, św. Jacka, św. Jadwigi Śląskiej, św. Melchiora Grodzieckiego oraz św. Franciszka z Asyżu. W centralnej części, od strony zakrystii, dostrzec można zabytkową ambonę z baldachimem, ściśle połączoną z dobrym smakiem kościoła. Sień główna jest otoczona ornamentową kratą z pięknymi wrotami. W kluczu portalu głównego umieszczono datę: 1511 oraz symbol krzyża joannitów.

Dzwony na wieży kościoła

Na wieży znajduje się dzwonnica z czterema dzwonami, które zostały odlane w 1958 roku w odlewni dzwonów w Goduli.

Dzwony w kościele św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Lp.	Nazwa dzwonu	Waga [kg]	Średnica wieńca [cm]
1.	Św. Józef	800	128
2.	Św. Maria – Regina Mundi	680	116
3.	Św. Jacek	560	110
4.	Św. Zygmunt	400	98

Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa

W kaplicy poświęconej Najświętszemu Sercu Pana Jezusa znajdują się ołtarze w formie pentaptyku, z centralnym motywem triumfującego Serca Jezusa oraz czterema malowanymi scenami męki Pańskiej, które ukazał profesor Paul Plontke. Obrazy te odnoszą się do modlitw Jezusa w Ogrójcu, biczowania, cierniem ukoronowania i dźwigania krzyża. Kiedy skrzydła ołtarza są zamknięte, ujawnia się scena umycia nóg św. Piotrowi przez Jezusa w Wieczerniku. Na szczycie ołtarza umieszczono złoty krzyż oraz symbol Ducha Świętego w postaci gołębicy. Dodatkowo, pod mensą znajdują się reliefy z wydarzeniem przemienienia Pańskiego, chrztu Jezusa oraz objawienia Jezusa św. Marii Magdalenie po Zmartwychwstaniu. W tej kaplicy wiszą również trzy obrazy: Jezusa Miłosiernego, św. Jadwigi Śląskiej i św. Notburgi, a na końcu umieszczono figurę św. Antoniego z małym Jezusem na rękach.

Kaplica Najświętszej Maryi Panny

W drugiej kaplicy, poświęconej Najświętszej Maryi Pannie, znajduje się cenny obraz Matki Boskiej z Koźla, z okresu lat 1420–1430. Ołtarz został zaprojektowany przez Ewę Budniewską-Bartek i wykonany w firmie Halupczok w Opolu. Pod posadzką kaplicy widnieje krypta grobowa fundatora kościoła, pochodzącego z rodu Oppersdorffów. Dodatkowo, w tej kaplicy umieszczono figurę św. Anny oraz św. Józefa z Dzieciątkiem na bolce. W toku dalszej eksploracji kaplicy można podziwiać gotycki krucyfiks z XVI wieku, a niedaleko niego żeliwną tablicę inskrypcyjną z monogramem i herbem zmarłej Agnes Wittich z 1570 roku. Pod chórem można zauważyć figurę Niepokalanego Serca Maryi oraz obraz z wizerunkiem św. Jana Pawła II.

Na wyposażonej w organy filii Rieger zainstalowanej w 1929 roku, znajdują się 43 głosy oraz trzy manuały, które sprawiają, że kościół nabiera wyjątkowego charakteru. Poza tym, otoczenie placu przykościelnego, niegdyś klepisko cmentarne, otacza starannie skonstruowany mur oporowy. Za prezbiterium znajduje się figura Chrystusa, natomiast blisko głównego wejścia postawiony jest krzyż misyjny, datowany na 1930 rok. W pobliżu zachodniego wejścia usytuowany jest grobowiec ostatnich proboszczów tej parafii.

Historia

Historia kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu jest wyjątkowa i bogata, a jej początki sięgają XIV wieku. Wiele wydarzeń miało kluczowe znaczenie dla rozwoju tej parafii. Warto zwrócić uwagę na zasadnicze momenty przedstawione w poniższym kalendarium.

Kalendarium parafii św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Rok	Wydarzenie
1293	pierwsza wzmianka w zachowanych źródłach
początek XIV wieku	rozbudowa kościoła od strony południowej o kaplicę Najświętszej Marii Panny
1323	konsekracja kaplicy NMP
około 1420	przybycie obrazu Matki Boskiej z Koźla do kościoła
20/21 sierpnia 1454	pożar miasta, kościół uległ zniszczeniu, kaplica NMP przetrwała
1489	rozpoczęcie odbudowy kościoła
1570	ponowna konsekracja kościoła pw. św. Zygmunta; dobudowa wieży w południowo-zachodniej części
1618–1648	kościół był wielokrotnie plądrowany przez Duńczyków i Szwedów
około 1688	św. Jadwiga Śląska staje się patronką kościoła
1807	poważne uszkodzenia kościoła podczas oblężenia przez wojska napoleońskie
1812	przekazanie kościołowi obrazu Matki Bożej Opawskiej z aukcji majątku franciszkanów kozielskich przez Bredela
druga połowa XIX wieku	gruntowny remont w stylu neogotyckim
1924	instalacja elektryczna w kościele
1929	montaż organów na chórze
1932	instalacja centralnego ogrzewania
1932–1934	dodanie pięciu nowych witraży do prezbiterium
1938	generalny remont, budowa nowych ołtarzy: głównego i Najświętszego Serca Pana Jezusa, odkrycie krypty w kaplicy NMP
1996	modernizacja prezbiterium oraz nowy ołtarz w kaplicy NMP
27 października 2002	wprowadzenie relikwii św. Jadwigi Śląskiej (cząstka kości prawego ramienia)
23 lutego 2003	wprowadzenie relikwii św. Faustyny Kowalskiej ZMBM
11 maja 2003	wprowadzenie relikwii św. Zygmunta (fragment kości czaszki)
29 lutego 2004	powrót obrazu Matki Boskiej z Koźla do kaplicy NMP po renowacji
2016	wprowadzenie relikwii papieża św. Jana Pawła II
2022–2023	kompleksowa renowacja kościoła i jego otoczenia (ściany, ogrzewanie, plac kościelny) finansowana z dotacji UE przyznanej w 2018 roku

Pochowani w kryptach i przy kościele

Pod posadzką kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej, znajdują się liczne zamurowane krypt grobowe, do których nie ma dostępu. Wśród nich wyróżnia się największa krypta, znana jako krypta Świętego Krzyża, która rozciąga się pod nawą główną. Jej historia sięga początku XVII wieku. Natomiast najstarsza krypta, datowana na 1596 rok, ma wymiary 5 × 3 metry oraz wysokość 2,5 metra i usytuowana jest w podziemiach kaplicy Najświętszej Marii Panny. Ostatni raz została otwarta w 1997 roku podczas prac remontowych po powodzi, po czym znowu zamknięto jej wejście.

Badania przeprowadzone w latach 90. XX wieku ujawniły, że pod kościołem znajduje się jeszcze wiele innych pochówków, w tym m.in. matki z noworodkiem. Z kolei Herbert Probe w swoich pracach z 1323 roku wskazuje, że pod kaplicą zbudowano kryptę książęcą związaną z kozielskimi Piastami.

Spis osób pochowanych w kościele św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Lp.	Imię i nazwisko	Informacje dodatkowe
Krypta grobowa pod kaplicą NMP
1.	Ursula von Hake (†1596)	matka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
2.	hrabina von Hardeck (†1607)	właścicielka Kłodzka, szwagierka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
3.	baron Wilhelm II von Oppersdorff-Aich-Friedstein (1554–1598)	bratanek fundatora kościoła, barona Jana von Oppersdorffa
Krypta grobowa Świętego Krzyża pod nawą główną
1.	płk Friedrich Arnold von Foris (†1745)	komendant twierdzy kozielskiej
2.	gen. baron Andreas von Kochicki	generał wojsk szwedzkich, zmarły w więzieniu w Wiedniu
3.	Josef Kostalski	mistrz kominiarski
4.	gen. mjr Johann Georg von Lehmann (1688–1750)	komendant twierdzy kozielskiej
5.	gen. bryg. Heinrich von Saldern (1694–1745)	komendant twierdzy kozielskiej
6.	Herman Zajontzek	kasztelan kozielskiego zamku
…	…	…
Grobowiec przy kościele
1.	ks. Ludwik Rutyna (1917–2010)	polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii, infułat oraz działacz kresowy
2.	ks. dr Alfons Schubert (1937–2020)	polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii

---

Oceń: Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

---