Jan Rybowicz

---

Życiorys

Jan Rybowicz przyszedł na świat w 1963 roku w Lisiej Górze, mieście, gdzie jego rodzice odziedziczyli gospodarstwo rolne. Od najwcześniejszych lat, bo już od 15 roku życia, podejmował różnorodne prace fizyczne, co stanowiło ważny element jego młodzieńczej edukacji i doświadczenia zawodowego. W 1971 roku zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących w Tarnowie. Jednak jego przygoda ze studiami na kierunku polonistyka na Uniwersytecie Jagiellońskim nie trwała długo, gdyż nie udało mu się odnaleźć w akademickim życiu. Również na studia teatralne nie dostał się, co nie zniechęciło go w jego literackich dążeniach.

W latach 1972–73 odbył zasadniczą służbę wojskową, a w trudnym okresie stanu wojennego, 13 grudnia 1981, został internowany, co z pewnością wpłynęło na jego twórczość i postrzeganie rzeczywistości.

Działalność literacka

Swój debiut literacki Jan Rybowicz zaliczył w 1976 roku, kiedy to jego wiersz „Wyobraźnia” pojawił się na łamach „Gazety Południowej”. Z kolei debiut prozatorski miał miejsce z opowiadaniem „Jak zostałem pisarzem”, opublikowanym w „Miesięczniku Literackim Młodych Nowy Wyraz”. W swojej karierze literackiej autor przysłużył się do powstania wielu wyjątkowych tomów opowiadań, takich jak: Samokontrola i inne opowiadania (Warszawa 1980), Inne opowiadania (Kraków 1985), Wiocha Chodaków (Warszawa 1986), Czekając na Becketta (Łódź 1991), a także trzech zbiorów poezji: Być może to (Warszawa 1980), Wiersze (Kraków 1986) oraz O kay (Warszawa 1990).

Utwory Rybowicza były publikowane zarówno w gazetach, jak i w czasopismach literackich. Wśród nich warto wymienić: „Miesięcznik Literacki Młodych Nowy Wyraz” (2/1979), „Życie Literackie” (2-3/1990), „Kresy” (7/1991), miesięcznik „Krzywe Koło Literatury” (10/1991), „Kultura”, „Okolice”, „Osnowa”, „Pismo”, „Poezja”, „Profile”, „Radar” (28/1985), „Tak i nie”, „Tygodnik Kulturalny”, „Klimaty” (2/2001), oraz „Intuicje przydrożne” (2 (7) 2004).

Jan Rybowicz zmarł 21 października 1990 roku w rodzinnym mieście Lisiej Górze. Jego twórczość wciąż żyje w pamięci wielu, a w 2004 roku został uhonorowany jako jeden z laureatów plebiscytu 25-lecia tygodnika „TEMI” w kategorii „Ludzie kultury”.

Twórczość

Twórczość Jana Rybowicza obejmuje szereg znaczących dzieł, które miały wpływ na polską literaturę. Jego prace nie tylko odzwierciedlają epokę, w której powstawały, ale także ukazują jego osobistą wizję artystyczną.

• „Być może to Warszawa” z 1980 roku, zawierające wiersze,
• „Samokontrola i inne opowiadania”, wydane przez Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie w 1980 roku, ISBN 83-06-00510-4,
• „Inne opowiadania”, opublikowane przez Wydawnictwo Literackie w Krakowie w 1985 roku, ISBN 8308018783,
• „Wiersze”, wydane przez Wydawnictwo Literackie w Krakowie w 1986 roku, ISBN 83-08-01623-5,
• „Wiocha Chodaków”, opublikowane przez Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie w 1986 roku, ISBN 83-06-01184-8, które składa się z opowiadań,
• „O kay”, wybór wierszy z 1990 roku,
• „Czekając na Becketta” z Łodzi, wydane w 1991 roku, które zawiera opowiadania,
• „Wiersze zebrane” z 1995 roku,
• „Horošaâ novost’. Dobra nowina” (przeł. A. Bazilevskij), wydana w Moskwie przez Izdatel’stvo „Vahazar” oraz w Toruniu przez Wydawnictwo Adam Marszałek w 2005 roku, która jest częścią Polsko-Rosyjskiej Biblioteki Poetyckiej. Zawiera wybór wierszy, teksty w języku polskim i rosyjskim.

Opracowania

Jan Rybowicz jest postacią, która zyskała uznanie w literackim świecie, co znajduje odzwierciedlenie w licznych opracowaniach jego twórczości. Wśród nich można wymienić różnorodne publikacje dotyczące jego dzieł oraz refleksji na temat jego pisarstwa.

• Leszek Bugajski omawia w swoim dziele „Samokontrola i inne opowiadania”, podkreślając znaczenie stylu autora i jego wkład w literaturę, podobnie jak w „Strategii ślimaka. Szkice krytyczne” z 1988 roku.
• Leszek Żuliński w artykule „Światełko w tunelu” krytycznie analizuje tomik „O kay”, opublikowany w „Literaturze” w 1991 roku.
• Józef Baran w swoim dziele „Ta straszna wrażliwość” przedstawia wrażliwe podejście Rybowicza w kontekście jego literackiej tożsamości, opublikowane w „Regionach” w 1991 roku, s. 137-139.
• Tadeusz Olszewski recenzuje dzieło Rybowicza zatytułowane „Za szybko” w „Nowych Książkach” z 1992 roku, str. 58-61.
• Wiesław Setlak przygląda się postaci Jana Rybowicza w artykule „Ostatnia szuflada Janka Rybowicza”, którego fragmenty ukazały się w miesięczniku FRAZA w 1992 roku.
• Jan Marx w „Legendarni i tragiczni. Eseje o polskich poetach przeklętych” odnosi się do relacji Rybowicza z kobietą i różą, co ma znaczenie symboliczne dla jego twórczości, w wydaniach z lat 1993, 1996, 1998 oraz 2002.
• Marcin Kozłowski bada zjawisko Rybowicza w kontekście egzystencjalnym w „Nad rzeką życia. Śladami Jana Rybowicza”, opublikowanym w „Klimatach” w 2001 roku.
• Małgorzata Klisowska podejmuje w swoich esejach symptomatykę twórczości Rybowicza, omawiając jej brzmienie i sens na łamach kwartalnika „Aspekty Filozoficzno – Prozatorskie” z lat 2010-2013.
• Józef Komarewicz w artykule „Rybowicz – szalona lokomotywa literatury”, opublikowanym w „Nowym Dzienniku” w 2014 roku, przedstawia literacką osobowość autora w kontekście kulturowym.

Tłumaczenia

Wiersze Rybowicza zyskały również międzynarodowy rozgłos, ukazując się w języku rosyjskim. Do końca 2006 roku opublikowane zostały:

• W 1990 roku ukazał się zbiór prozy pt. „Wyjście z ciemności”, pod tytułem w języku rosyjskim „Vykhod iz t’my. Rasskazy”, wydany w Moskwie przez Raduga.
• W 1992 roku publikacja zbioru utworów „Kraj Na Opak”, który w języku rosyjskim nosił tytuł „Strana naoborot. Stikhotvorenija i proza. 1976-1990”, również w Moskwie, przez Wahazar.
• W 2005 roku ukazał się wybór wierszy w formacie polsko-rosyjskim pt. „Dobra wiadomość” (rosyjskie „Dobra wiadomość – charoszaja nowost”), wydany przez A. Marszałka – Wahazar.

Wyśpiewać poezję

Muzyczna interpretacja wierszy Jana Rybowicza, współtworzona z doskonałą melodią Krzysztofa Myszkowskiego, znalazła swoje miejsce na różnych albumach. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć płyty zespołu Stare Dobre Małżeństwo, na których można usłyszeć:

• Jednoczas (28 III 2008),
• Tabletki ze słów (17 XI 2006),
• Odwet pozorów (2009).

Nie można pominąć także osiągnięć zespołu The Gruz Brothers Band, którzy nagrali:

• Dymi mi z czachy (2005),
• Live Biała gorączka (2006).

Płyta Tabletki ze słów zdobyła nominację do prestiżowej nagrody SuperJedynki 2007 w kategorii Piosenka Literacka.

Wszystko to culminowało w koncercie, który odbył się 2 czerwca 2007 roku w Gminnym Domu Kultury „Lisia Góra” w Śmignie, położonym w gminie Lisia Góra. Na wydarzeniu artyści zaprezentowali utwory inspirowane poezją Jana Rybowicza. W ramach tej inicjatywy, poeta Józef Baran podzielił się swoimi wspomnieniami, natomiast Teatr „Nie Teraz” wystawił krótką sztukę opartą na twórczości Rybowicza.

Fragmenty tego wyjątkowego koncertu, wzbogacone narracją o Janie Rybowiczu oraz reportażem z Lisiej Góry, znalazły się na DVD albumu Starego Dobrego Małżeństwa „Jednoczas”.

Warto również wspomnieć, że kolejna edycja tego wydarzenia miała miejsce 31 maja 2008 roku, gdzie oprócz Starego Dobrego Małżeństwa wystąpił zespół Matragona oraz Piotr Warszawski, który zaprezentował swój monodram.

---

Oceń: Jan Rybowicz

---